Kỹ thuật ấp nở nhân tạo trứng chim yến

a) Soi trứng kiểm tra sự phát triển của phôi sau 6 ngày ấp

Trong tuần ấp đầu, túi lòng đỏ phát triển và lớn rất nhanh. Hệ thống mạch máu của nó cũng như vậy nên khi soi kiểm tra có thể thấy các mạch máu đã bao bọc một nửa lòng đỏ. Nhờ hệ thống mạch máu này phôi có thể lấy được oxy và các chất dinh dưỡng từ lòng đỏ.

Khi soi trứng sau 6 ngày ấp, màng niệu nang đã bắt đầu lớn và bám vào mặt trong của trứng (gần buồng khí). Đã có thể quan sát thấy một mạng mạch máu nằm phía trên túi nước ối.

Hình: Trứng sau 6 ngày ấp

Đặc điểm của phôi phát triển tốt sau 6 ngày ấp

- Bình thường không nhìn thấy phôi, chỉ khi xoay trứng mạnh hoặc túi nước ối co bóp mới có thể quan sát thấy, phôi lớn nằm chìm sâu trong lòng đỏ.

- Túi nước ối lớn nên chỗ phôi nằm có màu trắng đục mờ. Hệ thống mạch máu của lòng đỏ phát triển mạnh, các mạch máu to và căng đầy nên trứng có màu hồng.

- Trứng có buồng khí nhỏ. Khi bị soi nóng phôi di động nhanh, mạnh và chìm sâu vào trong trứng, do đó phải xoay mạnh mới thấy được phôi.

Đặc điểm của phôi phát triển yếu sau 6 ngày ấp

- Vì lòng đỏ tan ít, phôi nhỏ. Phôi nhẹ, không chìm sâu trong lòng đỏ mà nằm gần vỏ nên nhìn thấy phôi rất rõ. Túi nước ối nhỏ, hệ thống mạch máu ở lòng đỏ phát triển yếu: các mạch máu nhỏ, ít máu nên khi soi thấy trứng có màu hồng nhạt.

- Đôi khi buồng khí khá lớn, khi soi đèn mặc dù nóng nhưng do phôi yếu và nhẹ nên không thể di động mạnh hoặc chìm sâu vào trong trứng.

Nguyên nhân gây chết phôi nhiều trong thời kỳ này

- Ấp trứng đã bảo quản quá nhiều ngày.

- Trứng ấp không được bảo quản tốt trước khi ấp.

- Chế độ ấp không thích hợp, chủ yếu do nhiệt độ quá cao.

b) Soi trứng kiểm tra sự phát triển của phôi sau 11 ngày ấp

Sau thời kỳ phôi hình thành, các cơ quan có cường độ phát triển lớn nhất tiếp sau thời kỳ phôi, đòi hỏi một lượng thức ăn và oxy lớn hơn nhiều lần mặc dù cường độ phát triển giảm dần, túi lòng đỏ và màng niệu nang lớn nhanh và hoạt động tích cực. Trong thời kỳ này phôi có mối liên quan đặc biệt với môi trường thông qua màng niệu nang và hệ thống mạch máu của nó. Vì vậy sự phát triển của màng niệu nang là một dấu hiệu đáng kể để đánh giá sự phát triển của phôi trong thời gian này.

Dấu hiệu đặc trưng của phôi phát triển tốt sau 11 ngày ấp là màng niệu nang đã khép kín ở phía đầu nhọn của trứng bao bọc toàn bộ bên trong trừ buồng khí và các mạch máu của nó phải nhiều, to và căng.

Hình: Trứng sau 11 ngày ấp

Tỷ lệ và chất lượng chim con nở ra từ những trứng có màng niệu nang khép kín lại đúng thời gian cao hơn nhiều so với những trứng màng niệu nang khép kín chậm, không khép kín hoặc khép kín nhưng còn lòng trắng ở ngoài.

Các đặc điểm để nhận biết phôi đã bị chết trong thời kỳ này là:

- Phôi không chuyển động khi soi.

- Trứng có màu nâu sẫm do các mạch máu đã bị phá vỡ.

- Không còn nhìn thấy hình mạch máu hoặc hình mạch máu bị nhoà đi do bị vỡ.

Các trứng có phôi phát triển yếu, ngoài đặc điểm màng niệu nang hở, còn gặp nhiều mạng mạch máu của nó mờ do các mạch máu nhỏ và ít máu. Phôi nhỏ và chuyển động yếu.

Cần chú ý khi tiến hành kiểm tra sự phát triển của phôi lần một và lần hai phải làm nhanh, sao cho thời gian trứng ở ngoài máy ấp ít nhất. Cho tới lúc này phôi chưa toả nhiều nhiệt, ở lâu ngoài máy trứng bị mất nhiệt quá nhiều sẽ làm cho phôi bị phát triển chậm.

c) Soi trứng kiểm tra sự phát triển của phôi sau 19 ngày ấp

Đây là lần kiểm tra thứ ba, được làm vào lúc trước khi chim bắt đầu nở.

Dấu hiệu đặc trưng của trứng đã chuẩn bị tốt để nở là khi soi đầu nhọn của trứng thấy đã tối sẫm hoàn toàn. Điều này chỉ ra rằng phôi đã dùng hết lòng trắng, không còn chút nào ở đầu nhọn. Như vậy lòng đỏ cũng được sử dụng nhiều vì sau khi hết lòng trắng thì các chất dinh dưỡng trong túi lòng đỏ là nguồn cung cấp thức ăn duy nhất cho phôi. Đồng thời nó cũng cho biết phôi lớn nằm chiếm hết toàn bộ khoang của trứng (trừ buồng khí) lấp kín phía đầu nhọn của trứng.

Một dấu hiệu khác để nhận biết mức độ phát triển của phôi trong giai đoạn giữa của quá trình ấp là sự bay hơi nước của trứng. Nếu trong giai đoạn giữa của quá trình ấp (11 - 19 ngày ấp) phôi phát triển tốt thì buồng khí sẽ chiếm khoảng 1/3 thể tích trứng.

Hình: Trứng sau 19 ngày ấp

Khi soi trứng sau 19 ngày ấp có thể chia làm 4 loại theo mức độ phát triển khác nhau.

- Loại thứ nhất: gồm những trứng khi soi thấy màng niệu nang gần buồng khí tối sẫm, đầu nhọn của trứng tối sẫm, buồng khí tương đối lớn và thấy rõ cổ của chim con ngọ nguậy bên trong. Đây là loại tốt nhất vì phôi đã phát triển hoàn chỉnh và trứng sẽ nở toàn bộ. Lô trứng tốt, chế độ ấp phù hợp thì trứng loại này phải chiếm tỷ lệ cao.

- Loại thứ hai: gồm những trứng soi thấy màng niệu nang tiếp giáp với buồng khí và đầu nhọn của trứng đều tối sẫm nhưng cổ của chim con chưa nhô lên buồng khí. Nhìn chung có lý do nào đó khiến sự phát triển của phôi bị chậm lại vào những ngày cuối. Thường thường buồng khí của những trứng này nhỏ hơn so với trứng loại thứ nhất. Tỷ lệ nở của loại trứng này nói chung là tốt nhưng sẽ nở chậm hơn bình thường.

- Loại thứ ba: gồm những trứng mà cổ của chim con đã nhô lên buồng khí nhưng khi soi còn thấy sáng ở đầu nhọn của trứng. Có hai khả năng:

• Do chim con ở trong trứng dùng chân đạp nhô đầu và cổ lên buồng khí quá mạnh làm nhấc cả mình lên và cách khỏi đầu nhọn của trứng một ít. Vì thế khi soi thấy đầu nhọn trứng còn sáng. Thực ra đây là những trứng thuộc loại thứ nhất nhưng bắt đầu hơi sớm các hoạt động để mổ vỏ ra ngoài. Tuy nhiên màng niệu nang chỗ gần buồng khí lớn của các trứng này tối sẫm chứng tỏ đã teo khô. Tỷ lệ nở của các trứng này cũng rất tốt như những trứng thuộc loại thứ nhất.
• Đầu nhọn của trứng khi soi còn thấy sáng do ở đó còn lòng trắng nhưng vì một số lý do nhất định (ví dụ như nhiệt độ cao kéo dài) những trứng này bắt đầu nở sớm. Thông thường, màng niệu nang chỗ tiếp giáp với buồng khí hãy còn sáng và còn thấy mạch máu đang hoạt động. Các trứng này có tỷ lệ chết phôi khá cao. Phần lớn trứng mổ vỏ rồi nằm đấy hoặc chim con nở ra còn túi lòng đỏ nằm ngoài khoang bụng hoặc hở rốn.

- Loại thứ tư: gồm những trứng mà phôi chuẩn bị điều kiện để nở rất kém. Đầu nhọn của trứng khi soi còn sáng, cổ của phôi cũng chưa nhô lên buồng khí. Mép buồng khí có một đường ranh giới thẳng và rất rõ. Thường ở phía dưới mép này vẫn còn quan sát thấy các mạch máu của màng niệu nang chưa bị teo đi. Buồng khí nhỏ. Những trứng này nở rất kém, chim nở ra xấu và yếu. Nhiều trứng không nở. Vì vậy khi ấp phải điều chỉnh chế độ ấp sao cho không có loại trứng này trong máy.

6. Kỹ thuật chuyển trứng từ máy ấp sang máy nở

Khi trứng ấp khoảng 19 ngày tiến hành soi kiểm tra và chuyển trứng sang máy nở. Công việc này phải làm nhanh gọn trong thời gian ngắn nhất có thể. Khi làm cần cẩn thận, nhẹ nhàng vì vỏ trứng giai đoạn này giòn và dễ bị vỡ.

Máy phải được vệ sinh và xông sát trùng theo quy định, cho máy chạy không tải 12 tiếng trước khi chuyển trứng để kiểm tra các hoạt động của máy. Khi bắt đầu chuyển trứng thì tắt công tắc không cho bộ phận tạo ẩm làm việc.

* Các điều kiện cần thiết:

- Trước cửa máy nở đặt: đèn soi, bàn chuyển trứng, dụng cụ vệ sinh, thùng rác.

- Tắt các quạt gió, đóng các cửa lớn và cửa sổ ở phòng máy ấp, phòng máy nở.

- Phòng máy nở đóng kín cửa và tắt đèn để tăng độ chính xác khi soi loại trứng.

- Để bộ phận cấp nhiệt của máy nở hoạt động bình thường.

* Lấy trứng ra khỏi máy ấp:

- Tạm thời tắt bộ phận tạo ẩm của máy.

- Bật công tắc cho bộ phận đảo trứng đưa các khay trở về vị trí nằm ngang.

- Mở rộng cửa máy ấp để dễ quan sát và lấy khay trứng ra.

- Theo số thứ tự, lần lượt rút các khay trứng ra khỏi giá đỡ và xếp lên xe chở khay ấp theo thứ tự đó.

- Đóng cửa máy ấp, bật công tắc đảo cho các khay về vị trí nằm nghiêng.

- Bật công tắc cho bộ phận tạo ẩm hoạt động trở lại.

- Đẩy bàn đặt các khay trứng ấp tới trước cửa máy nở, chuyển vào máy nở.

* Soi loại trứng hỏng và chuyển trứng ấp sang khay nở:

Trước khi đưa trứng vào máy nở người ta soi loại các trứng không phôi, các trứng chết phôi, trứng dập…

- Nhặt trứng từ khay ấp sang khay nở, trứng được giàn đều trên mặt khay nở.

- Rút thẻ đánh dấu khay từ khay ấp và cài sang khay nở.

- Ghi vào biểu mẫu số trứng đã được chuyển sang máy nở.

* Đưa trứng vào máy nở:

- Theo thứ tự, đưa các khay nở có trứng vào vị trí của nó trong máy. Làm cẩn thận nhẹ nhàng vì vỏ trứng giai đoạn này rất dễ vỡ.

- Khi đã chuyển trứng vào hết máy nở thì đóng cửa máy lại.

- Theo dõi nhiệt độ của máy nở, khi đạt nhiệt độ yêu cầu thì cho bộ phận tạo ẩm hoạt động trở lại.

Hình: Kỹ thuật viên bắt chim non ra khỏi máy nở

- Trước khi chuyển tổ mô phỏng có chim con vào thùng, phải quan sát kỹ các bộ phận của chim như mỏ, mắt, chân, móng và rốn chim, sau đó đánh số thứ tự và ký hiệu lô cho từng chim con. Để riêng những con có khuyết tật để nuôi dưỡng phù hợp.

- Ghi chép chi tiết kết quả nở của từng khay và ghi vào biểu mẫu: số khay, số trứng không nở, số chim con loại I, loại II.

- Khi thùng đựng chim đã xếp đủ chim con thì đậy nắp lại và ghi các số liệu: xuất xứ trứng, số lô, ngày nở, số lượng chim, loại chim, người chọn chim.

- Nhặt các trứng không nở ở trong khay nở bỏ vào khay nhựa đặt ở bên cạnh. Vỏ trứng còn lại trong khay nở trút vào thùng rác.

- Khay nở không trứng xếp trở lại vị trí cũ trong máy hoặc chuyển thẳng ra khu vệ sinh.

- Sau khi đã lấy hết chim con ra khỏi máy thì tắt máy để thu dọn và làm vệ sinh.

- Chuyển các thùng chim con sang khu vực phòng úm chim con.

7. Kiểm tra, phân loại và đánh giá chất lượng chim con

Kết quả của một đợt ấp là chim con nở ra. Vì vậy khi bắt chim con có thể đánh giá một cách tương đối toàn diện chất lượng trứng ấp, điều kiện bảo quản, chế độ ấp…

Khi lấy chim con ra khỏi máy trước tiên cần quan sát màu của vỏ trứng còn trong khay. Vỏ trứng sạch không có vết bẩn màu xanh hoặc nâu chứng tỏ chim nở tốt, rốn khép kín. Ngược lại vỏ trứng trông nhem nhuốc, mang nhiều viết bẩn màu xanh, nâu, đỏ, vàng và dính thì chắc chắn có nhiều trứng không nở, chim con yếu, rốn hở nhiều.

Qua vết mổ vỏ và kích thước của mảnh vỏ trứng cũng có thể đánh giá một phần chế độ ấp đã được sử dụng vì nó chỉ vị trí phôi nằm và độ bay hơi nước của trứng.

Việc đánh giá chất lượng chim nở ra chỉ nên làm khi chim đã khô da và tách hoàn toàn khỏi vỏ trứng và bắt đầu hoạt động kêu đòi ăn. Nếu làm ngay khi chim mới nở, chim con còn yếu, ít hoạt động và còn ướt, dính một phần vỏ trứng, thì sẽ có nhiều chim con loại I bị đánh giá sai lầm thành loại II.

Khi bắt chim con phải cân chim con để biết chính xác độ bay hơi nước của trứng và sự sử dụng lòng trắng và lòng đỏ của phôi trong quá trình ấp. Trứng ấp tốt đạt tiêu chuẩn về khối lượng, chế độ ấp phù hợp thì khi nở ra chim con phải nặng trung bình từ 1,5 gr trở lên.

Một số tiêu chuẩn chọn chim loại I:

+ Da căng mịn, hồng hào.

+ Hai mắt nhắm chặt.

+ Mỏ lành lặn, đều, không bị lệch, vẹo, dị hình.

+ Hai bàn chân xòe ra đều, bốn móng chân bấm chặt xuống tấm lót tổ mô phỏng.

+ Rốn khô và khép kín, không bị sưng, viêm.

+ Bụng tròn, còn chứa khối noãn hoàng bên trong.

+ Khi chạm vào chim con, chúng ngóc đầu lên và há miệng kêu đòi ăn

+ Khối lượng trung bình phải đạt: 1,50 g trở lên.

Những chim con không đạt một trong các tiêu chuẩn trên là chim loại II.

8. Chuyển chim con sang khu vực nuôi

Chim con sau khi phân loại và xếp vào các thùng nuôi chim được đánh số thứ tự và ghi chú thông tin thì chuyển chim con sang phòng nuôi để chăm sóc.

Khi đến phòng nuôi chim con, kiểm tra lại toàn bộ chim con về tình trạng sức khỏe, vị trí các tổ treo, chim con có bò ra khỏi tổ hay không. Sau đó chuyển chim con vào máy úm chim con đã được cài đặt nhiệt độ phù hợp (khoảng 32,0 - 33,5^oC).

Nguồn: Kỹ Thuật Nuôi Chim Yến – Khoa Học Và Thực Tiễn.