Một số kinh nghiệm nuôi chim yến trong nhà

1. Vị trí xây dựng nhà yến

Trước khi xây dựng nhà yến việc làm đầu tiên là chọn vị trí và khu vực tốt cho việc dựng ngôi nhà nuôi chim yến, việc lựa chọn này cần làm một cách thận trọng trước khi bắt đầu xây dựng ngôi nhà yến. Vị trí và khu vực cho nhà yến rất quan trọng, quyết định chi phí xây dựng, quản lý, tốc độ phát triển bầy đàn trong ngôi nhà yến và năng suất, chất lượng tổ yến.

Vị trí xây dựng nhà yến là nơi chúng ta dự định xây dựng căn nhà để cho chim yến vào ở, làm tổ và có chi phí xây dựng thấp nhất nhưng đạt được một số yêu cầu nuôi chim yến. Như đã nêu ở trên để chọn được vị trí tốt cần đánh giá các tiêu chí sau: có đường bay của chim yến, có nguồn thức ăn cho chim yến, có điều kiện khí hậu lý tưởng cho chim yến sinh sống và phát triển, được gọi chung là môi trường sống của chim yến.

Để đầu tư nhà yến hiệu quả cần nắm được các yêu cầu môi trường sống của chim yến, sau đó đối chiếu với các dữ liệu môi trường sinh thái khảo sát xem có thích hợp hay không, từ đó quyết định vị trí thiết kế ngôi nhà yến.

Ngôi nhà yến phải được xây dựng trong vùng có chim yến sinh sống, khu vực chim kiếm ăn, nằm dưới đường chim bay. Cần quan sát chim bay lượn trên bầu trời một số lần trong ngày ở nơi định xây dựng nhà yến và vẽ đường bay của chim yến.

Lựa chọn địa điểm xây dựng phải dựa trên điều tra khảo sát theo dõi đời sống của chim, chứ không tùy thuộc vào ý muốn của con người. Những người nuôi chim yến thành công là do họ đã tìm tòi theo dõi được cuộc sống thiên nhiên của chim yến, trên cơ sở tìm hiểu phân tích tập tính sống của nó.

2. Thông số kỹ thuật nhiệt độ và độ ẩm trong nhà yến

Nhiệt độ trong nhà yến là yếu tố vô cùng quan trọng cho một nhà yến, nó là một trong những yếu tố có ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng và phát triển đàn yến trong nhà, nhiệt độ trong nhà yến chịu tác động trực tiếp của nhiệt độ thời tiết môi trường bên ngoài. Khi thiết kế và xây dựng nhà yến, nhà tư vấn thiết kế thi công phải tính đến sự tác động của việc thay đổi nhiệt độ của môi trường, làm sao cho nhiệt độ trong nhà yến luôn duy trì ổn định ở mức 27 - 29^oC, đây là mức chuẩn cho chim yến sinh sống, làm tổ, sinh sản và phát triển. Theo kết quả nghiên cứu có được, khi thiết kế xây dựng nhà yến người ta hay sử dụng vật liệu cách nhiệt như xốp, panel, xây tường gạch dày 20 cm gắn thêm xốp cách nhiệt ở giữa, đặt ống đối lưu nhiệt, xây hồ nước trong nhà, trên mái dùng hệ thống phun sương để làm giảm nhiệt độ không khí trong nhà.

Kết quả nghiên cứu cho thấy độ ẩm trong nhà yến cũng là yếu tố bắt buộc phải được đặt lên hàng đầu khi thiết kế, xây dựng nhà nuôi chim yến. Khi thiết kế, xây dựng cần chú ý tính toán lựa chọn chủng loại vật liệu sử dụng cho hợp lý vừa đảm bảo về độ bền chắc, đảm bảo nhiệt độ, độ ẩm và chi phí đầu tư phù hợp. Đồng thời, sau khi đưa nhà yến vào hoạt động vận hành, độ ẩm là yếu tố phải được kiểm tra, kiểm soát suốt quá trình nuôi, yếu tố này trong nhà yến chịu tác động trực tiếp từ việc sử dụng vật liệu xây dựng, chế độ phun sương khi vận hành và cách thiết kế ngôi nhà yến như thế nào để chống lại các thay đổi của môi trường bên ngoài theo mùa trong một năm, khoảng độ ẩm lý tưởng của một căn nhà yến thành công có độ ẩm 75 - 85%. Trong quá trình vận hành cần phải điều chỉnh độ ẩm trong nhà yến nằm trong biên độ này.

3. Ánh sáng trong nhà yến

Ánh sáng trong nhà yến là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của chim yến trong nhà khi về tổ, chúng tôi đã nghiên cứu và nhận thấy chim yến có xu hướng thích những góc tối, khi nhà mới xây dựng đưa vào hoạt động qua theo dõi cho thấy chim lần đầu tiên vào nhà thường vào chỗ góc tối, kín đáo, ấm, yếu tố này có thể điều chỉnh dễ dàng khi tiến hành thiết kế và thi công nhà yến. Kiểm tra các nhà yến thành công có kết quả ánh sáng thích hợp là 0,01 - 0,2 lux. Yếu tố ánh sáng trong nhà yến đã xây hoàn thiện có thể kiểm tra điều chỉnh khi nhà yến đưa vào vận hành, phối hợp cùng điều chỉnh đường bay của chim trong các phòng bằng kỹ thuật dựng các vách ngăn mềm để làm tối các góc phòng cho chim yến an tâm sinh sống.

4. Hướng nhà và hướng lỗ chim ra vào

Kinh nghiệm thiết kế xây dựng nhà yến, chúng tôi nhận thấy kết quả hầu hết các nhà yến có xu thế đặt hướng nhà theo hướng đông - tây, hoặc nam - bắc, điều này có thể giải thích như sau:

- Đối với các nhà yến ở vùng nông thôn đất rộng, chủ nhà có điều kiện quay các hướng dễ dàng thì kiểu nhà làm theo hướng đông - tây, mục đích là để giải quyết vấn đề nhiệt độ. Do ánh nắng chiếu trực tiếp vào tường nhà theo chiều ngang sẽ có diện tích tiếp xúc tối thiểu, giảm được bức xạ nhiệt vào nhà yến. Cùng với kiểu hướng nhà này là hướng lỗ chim ra vào nhà là hai lỗ nam và đông hoặc đông và bắc.

- Đối với các nhà yến tại vùng đô thị không có điều kiện không gian xoay hướng thuận lợi thì hướng nhà yến chủ yếu theo hướng nam - nắc và có cả hướng đông - tây, lúc này hướng lỗ chim vào nhà là hai lỗ đông và nam. Riêng các tỉnh duyên hải miền Trung hầu như không có lỗ chim mở ở hướng bắc do tránh gió lạnh vào mùa đông, chỉ có một số nhà cá biệt không thay đổi được.

Việc chọn hướng nhà, hướng lỗ chim ra vào nhà yến không chỉ tránh tác động về các vật, kiến trúc, không gian xung quanh nhà yến như cây lớn, nhà liền kề mà còn giảm bức xạ nhiệt vào nhà. Do đó, nhà thiết kế phải tính đến đường bay của chim yến khi bay vào trong các phòng ở trong nhà. Điều này giải thích vì sao có những nhà cùng một vùng miền, nhưng khác hướng lỗ chim ra vào nhà yến.

Có nhiều kỹ thuật mở lỗ chim ra vào nhà đó là: sử dụng khoảng trống để cho chim bay xuống nhà yến từ trên nóc nhà hay gọi là kỹ thuật mở lỗ từ chuồng cu. Kỹ thuật mở lỗ từ vách nhà, bên vách hông hay vách đầu nhà gọi là kỹ thuật mở lỗ ngang. Kích thước mở lỗ chim bay ra vào nhà yến tùy theo từng kiểu nhà mà định cho thích hợp tối thiểu 30 x 40 cm, tối đa 60 x 80 cm (đảm bảo cho chim có thể bay ra, bay vào dễ dàng và không quá lớn để điều chỉnh độ sáng phù hợp). Lỗ chim bay phải tránh các vật cản trên đường bay của chim như nhà cao tầng, cây cao, và phải có sân bay lượn cho chim phía 

ngoài lỗ ra vào (giúp chim giảm tốc độ bay trước khi bay vào nhà yến). Vị trí đặt lỗ cách trần 40 cm, lỗ chim bay vào nhà phải thuận chiều theo vòng đảo lượn của chim.

5. Kích thước vòng đảo lượn trong nhà

Nhà yến thường được thiết kế thành các phòng, có phòng bay lượn cho chim chung với khu vực thông tầng, kích thước tối thiểu cho phòng lượn là 5x5 m, kích thước ô thông giữa các tầng tối thiểu là 4x4 m.

Khi thiết kế vòng đảo lượn cho chim chúng ta cần chú ý sự liên hệ có tính hệ thống giữa khu vực đảo lượn bên ngoài nhà yến (nhất là ngay vị trí lỗ chim yến ra vào nhà) và vòng đảo lượn bên trong nhà ngay khi chim vào nhà (chuồng cu), đến đường di chuyển đảo lượn thông tầng, vào các phòng. Để tạo điều kiện tốt nhất thì vòng đảo lượn tại các điểm bên ngoài, bên trong lỗ ra vào, trong phòng ở của chim phải bằng nhau tối thiểu là 4x4 m.

6. Hệ thống giá tổ

Đây là nơi để chim yến sinh sống và làm tổ, thông thường các giá tổ được làm bằng gỗ hoặc lam bêtông. Giá tổ được gắn trực tiếp vào trần nhà tạo thành các ô ngang để chim thấy an tâm đeo bám sinh sống và làm tổ. Các tấm giá tổ này thường có kích thước rộng từ 15 đến 30 cm, dày từ 2 đến 3 cm. Tùy vào điều kiện khí hậu từng vùng và kiểu thiết kế, xây dựng nhà yến mà người tư vấn tư vấn lắp đặt sử dụng kích thước giá tổ cho phù hợp. Cách lắp đặt giá tổ trong nhà yến là một yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công của căn nhà yến, lắp theo chiều ngang tạo thành ô dài vuông góc với đường chim bay để tạo khoảng ấm, tối trên giá tổ cho chim dễ đậu bám.

7. Hệ thống âm thanh

Hệ thống âm thanh chim yến để tạo tiếng kêu bầy đàn, là tín hiệu dẫn đường cho chim yến biết nơi ở của chúng và dẫn dụ chim về nhà yến.

Hệ thống âm thanh là một tổ hợp bao gồm máy phát âm thanh (máy phát đầu CD, đầu phát gắn thẻ nhớ USB, thẻ nhớ MP3…), dây dẫn âm thanh, hệ thống loa (loa nóc, loa lỗ, loa dẫn đường, loa trong phòng), bộ điều khiển âm thanh theo thời gian trong ngày, theo mùa sinh sản của chim trong năm. Âm thanh phân thành âm thanh bên ngoài nhà yến có tác dụng dẫn dụ, loa chuyên dụng nhưng phải đảm bảo đúng quy định dưới 70 dB, còn bên trong nhà yến là hệ thống âm thanh hỗn hợp như là âm thanh thực của gia đình nhà yến.

8. Hệ thống tạo ẩm, thông gió

Đối với các thông số kỹ thuật về nhiệt độ, độ ẩm, sự thông thoáng trong nhà yến là yêu cầu rất cần thiết nên hệ thống tạo ẩm, thông gió là công cụ hỗ trợ đắc lực. Đây là cách thức điều tiết có chủ ý của chuyên gia kỹ thuật trong quá trình vận hành chăm sóc nhà yến để tác động điều tiết theo mong muốn của mình về nhiệt độ, độ ẩm trong nhà yến.

9. Kỹ thuật vận hành nhà yến

Vận hành nhà yến là công việc kiểm tra, theo dõi, điều chỉnh các thông số kỹ thuật quan trọng của nhà yến đảm bảo trong biên độ lý tưởng, giảm tối thiểu biến động theo thời gian, hay do môi trường tác động. Các thông số kỹ thuật cần kiểm soát là nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, âm thanh nhà yến, kỹ thuật tạo mùi nhà yến. Ngoài ra còn phải biết cách vận hành, sử dụng các thiết bị phụ trợ như: máy phát âm thanh, máy tạo ẩm, máy hút gió, máy bơm, máy phát điện… Nhiều nhà yến khi nghiên cứu cho thấy, những nhà nào được chăm sóc đầy đủ, thường xuyên thì hiệu quả nhanh hơn và cao hơn. Công tác chăm sóc nhà yến nhằm đảm bảo cho các thông số kỹ thuật về môi trường sinh sống của chim luôn ổn định và đạt tiêu chuẩn như yêu cầu đặt ra thì chim ở ổn định và sinh sản làm tổ nhanh hơn. Việc chăm sóc còn phát hiện các loại địch hại của chim yến để có phương án xử lý kịp thời.

Để đảm bảo vận hành nhà yến thành công cần 1 - 2 nhân viên kỹ thuật vận hành được đào tạo kỹ lưỡng, có kiến thức cơ bản về đặc điểm sinh học của chim yến, am hiểu về quy trình hoạt động của nhà yến, nắm được các thông số kỹ thuật, biết sử dụng các máy móc, thiết bị trong nhà yến.

Từ việc xác định được 9 yếu tố quyết định thành công cho ngôi nhà yến như trên, chúng tôi luôn nghiên cứu tìm kiếm giải pháp tốt nhất trong khâu thiết kế, thi công lắp đặt trang thiết bị nhà yến, chọn lựa chủng loại vật liệu xây dựng, thiết bị lắp đặt nhằm tối ưu hóa hiệu quả sử dụng và giảm chi phí đầu tư cho người nuôi chim yến.

10. Một số kinh nghiệm để giảm thiểu rủi ro đối với nhà yến

Điều kiện bắt buộc là nhà yến phải xây dựng ở những nơi có sự phân bố của chim yến, vùng chim yến kiếm ăn hoặc ở những vùng đã có nhà yến. Khi xây dựng nhà yến phải khảo sát kỹ và nghiên cứu về môi trường, đường chim bay, ước đoán số lượng cá thể chim yến phân bố trong vùng.

Người nuôi chim yến không nên vay vốn với lãi suất cao để đầu tư vào nhà yến nhằm phòng tránh những rủi ro, đảm bảo đủ nguồn lực tài chính để đầu tư vào nhà yến mà không ảnh hưởng đến cuộc sống kinh tế hàng ngày. Về vấn đề này, Công ty đang nghiên cứu các giải pháp để đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư.

Không sử dụng những trang thiết bị kém chất lượng, dung dịch hợp chất dẫn dụ kém hiệu quả. Định kỳ hàng tháng trong thời gian đầu phải chăm sóc, bảo trì bảo dưỡng và xử lý tạo mùi cho nhà yến.

Vận hành hệ thống thiết bị nhà yến phải đảm bảo nhiệt độ trong nhà yến 27 - 29^oC, độ ẩm duy trì 70 - 85%, nhà yến phải đảm bảo thông thoáng, ánh sáng phù hợp, không để nấm mốc xuất hiện trong nhà yến, trên hệ thống gỗ làm giá tổ.

Để đầu tư một nhà nuôi chim yến thành công, đem lại hiệu quả kinh tế cao cho người nuôi thì cần phải đảm bảo kỹ thuật, khoa học và công nghệ nuôi chim yến tốt. Nghề nuôi chim yến là nghề mang lại nguồn lợi kinh tế cao, song vốn đầu tư ban đầu khá lớn. Do đó, để đảm bảo cho hoạt động thường xuyên cũng như nguồn vốn đầu tư vào nghề thì người nuôi chim yến phải cân nhắc kỹ trong việc huy động vốn, sử dụng hài hòa nguồn vốn. Hiện Công ty cũng đang nghiên cứu tìm ra giải pháp tốt nhất, nâng cao hiệu quả nguồn vốn đầu tư vào nhà yến, khắc phục những rủi ro có thể gặp phải để đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư.

Tập huấn nâng cao nhận thức về nuôi chim yến cho các hộ dân

Công ty Yến sào Khánh Hòa là đơn vị dẫn đầu cả nước về nghiên cứu khoa học, kỹ thuật chuyên ngành chim yến (yến sào), là đơn vị truyền thống có bề dày kinh nghiệm đã ứng dụng thành công khoa học trong công tác quản lý, khai thác và phát triển di đàn, quần thể chim yến trên các hang đảo yến, nhà nuôi chim yến ở Khánh Hòa và các địa phương trên toàn quốc. Chúng tôi là đơn vị tư vấn và chuyển giao công nghệ chuyên ngành chim yến hàng đầu khu vực Đông Nam Á.

11. Một số kinh nghiệm của các hộ nuôi chim yến thành công

Phải lựa chọn những nhà tư vấn có uy tín, kinh nghiệm truyền thống ngành nghề, có kỹ thuật chuyên sâu và am hiểu về đặc tính sinh học của chim yến, các nhà tư vấn phải có trách nhiệm với ngành nghề.

Chủ đầu tư xây dựng nhà yến phải thực sự tâm huyết, có đam mê, kiên trì trong lĩnh vực này và phải tìm hiểu kỹ thuật trước khi nuôi. Phải thường xuyên tìm hiểu nâng cao hiểu biết của mình về chim yến và không ngừng sáng tạo để đưa ra các giải pháp kỹ thuật mới phù hợp với đặc điểm riêng của ngôi nhà yến của mình nhằm nâng cao hiệu quả nhà yến, không quá nóng vội, bình tĩnh và đón nhận chim yến về nhà yến trong thời gian đầu. Mỗi ngôi nhà yến thành công phải mất thời gian 1 - 3 năm.

Trước tiên, người nuôi chim yến phải có lòng say mê nghề nghiệp, tình yêu đối với chim yến. Phải có lòng kiên trì trong giai đoạn đầu khi nhà yến bắt đầu hoạt động vì ở giai đoạn này sẽ có những tình huống dẫn đến nản chí đòi hỏi người nuôi chim yến phải kiên nhẫn thực hiện nghiêm túc các bước theo đúng quy trình kỹ thuật, không tự động làm theo ý riêng của mình. Thời điểm này, người nuôi chim yến mới vào nghề chưa nắm vững các đặc điểm sinh thái học và đời sống của chim yến, chưa nắm chắc quy luật vận hành nhà yến. Vì vậy, người nuôi chim yến nên chọn nhà tư vấn xây dựng nhà yến có uy tín, năng lực, kinh nghiệm chuyên ngành về chim yến để thực hiện tư vấn nhà nuôi chim yến.

Thực hiện nghiêm túc 9 yếu tố quyết định thành công của ngôi nhà yến và 5 bước vận hành ngôi nhà yến.

Người nuôi chim yến nên nghiên cứu vấn đề phong thủy dựa trên khoa học thực tiễn để chọn vị thế tốt nhất cho ngôi nhà yến, phù hợp với thiên thời, địa lợi, nhân hòa, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngôi nhà yến.

Cuốn sách Kỹ thuật nuôi chim yến - khoa học và thực tiễn được tổng kết từ những nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn của nghề nuôi chim yến bởi đội ngũ cán bộ của Công ty Yến sào Khánh Hòa. Cuốn sách chứa đựng những nghiên cứu tâm huyết trong quá trình nghiên cứu về loài chim yến, từ đời sống, đặc điểm sinh học của chim yến, các nguyên tắc cơ bản và giải pháp kỹ thuật nuôi chim yến, góp phần xây dựng và phát triển nghề nuôi chim yến ở Việt Nam theo định hướng bền vững.

Nguồn: Kỹ Thuật Nuôi Chim Yến – Khoa Học Và Thực Tiễn.